- Home
- Opinie en Debat
- Blogs
- Wil Borm: Gaat Nederland al polderend onder water
Gaat Nederland al polderend onder water?
Auteur: Wil Brom (Adviesgroep Borm & Huijgens – integraal waterbeheer)
Na de overstromingen van 1916 volgden de Zuiderzeewerken en er was ook eerst een watersnoodramp nodig om over te gaan tot de Deltawerken. Deze kustlijnverkortingen redden Laag Nederland van de ondergang. Rampen leiden tot effectieve maatregelen. Wij vragen ons af of de overheid wacht op een nieuwe ramp of ditmaal voortijdig met een aansluitend Deltaplan komt.
Het rommelt in de waterwereld, voornamelijk door verstrengeling van belangen, het creëren van draagvlak, het verwerven van overheidsfinanciering en uitbesteding. De keuzes die het Deltaprogramma 2014 maakt voor de dominante wateropgaven van het Nationaal Waterplan zijn verontrustend. Krijgen landelijke politici met de jaarlijkse voortgangsrapportages wel de juiste informatie aangedragen voor doelmatige besluitvorming? Kritiek en bedenkingen worden gebagatelliseerd of beschouwd als een gepasseerd station.
Het is zinvol om zowel planvorming als adviezen blijvend te toetsen aan nieuwe ontwikkelingen en niet achteraf de ontstane hiaten en verspillingen te laten onderzoeken door een dure parlementaire commissie.
Na ruim vijf jaar ideëel adviseren mogen we concluderen dat overheidsinstanties niet echt zitten te wachten op de inbreng van burgers. Overweldigend dikke dossiers, vaak zonder wezenlijke uitgangspunten, worden ter visie gelegd. Voorlichting vindt plaats voor de vorm en beantwoording van inspraak heeft als doel zich in te dekken. Ten slotte keurt de slager alsnog zijn eigen vlees. Officieel wordt aan alle verplichtingen voldaan en daarna is het eenvoudig om knollen voor citroenen te verkopen. Rijkswaterstaat zelf kampt met een tekort aan waterbouwkundige kennis en uitbesteding van plannen maakt dat echte deskundigen zeker niet het laatste woord krijgen. Bij de uitvoerende instanties is het nu eenmaal meer een kwestie van “U vraagt, wij draaien!”.
Adviezen worden structureel in de wind geslagen
De tweede Deltacommissie en de Adviescommissie Water hebben waardevolle adviezen aangereikt en voorstellen voor integrale watersysteembenadering werden op een presenteerblaadje aangeboden. De Deltacommissie drong in 2008 aan op een kosteneffectieve en integrale planvorming voor de landelijke waterveiligheid, de zoetwatervoorziening en een gezond watersysteem. Dit voortbouwend op de aanwezige infrastructuur en zoveel mogelijk in samenwerking met natuurlijke processen. De overheid heeft dit alles niet of nauwelijks omarmd, zoals na te lezen is in het artikel “Deltaprogramma 2014, risicovol en miljardenverslindend”. Nadat de Deltacommissie een gat sloeg in het landelijk waterstaatkundig bolwerk, werd dit namelijk spoedig gedicht door consensus en afscherming binnen de regionale stuurgroepen. De sturende rol van Rijkswaterstaat veranderde gelijktijdig steeds meer in een uitvoerende taak. Het miskennen van waterbouwkundig ingenieurs komt de samenleving duur te staan. Zonder onderzoek en feiten is consensus de dood in de pot. Effectieve maatregelen blijven achterwege en onnodige geldverslindende innovaties, zoals energiecentrales en toeristenattracties in afsluitende dammen, vliegen ons om de oren.
Maatschappelijke kosten-batenanalyses (MKBA’s) ontbreken
Wanneer initiatieven, planvorming, propaganda, nadere uitwerking, voorlichting, inspraak en goedkeuring in vrijwel dezelfde handen liggen, dan vraagt dit, in combinatie met het ontbreken van objectieve analyses zoals de MKBA, vrijwel zeker om problemen. De trein kan immers ongehinderd voort denderen in de eenmaal ingeslagen richting.
Deze gang van zaken illustreert zowel de macht van de regionaal betrokken ambtenaren, vaak managers en belanghebbenden, om eigen projecten door te drukken als de onmacht van de centrale overheid om gestalte te geven aan landelijk samenhangende en gerichte planvorming. Helaas vormt de optelsom van deeloplossingen niet de integrale oplossing die op termijn voor heel Nederland veiligheid en leefbaarheid garandeert.
Wij citeren drs. B. van Holst (bron: ”MKBA, nee tenzij?”, 20 november 2013):
“Al decennia lang is bij gelegenheid aan de Tweede Kamer de toezegging gedaan dat maatschappelijke kosten-batenanalyses (MKBA’s) zullen worden gebruikt voor de onderbouwing van de beleidskeuzes. Blijkbaar leiden dergelijke toezeggingen niet tot een verplichting zolang het woord wettelijk er niet aan is toegevoegd, zoals bij de m.e.r..”
“Politici, de beoogde gebruikers, lijken uiteindelijk geen enkele interesse te hebben in het nut of in de uitkomsten van de MKBA’s bij de afweging van investeringen in infrastructuur.”
Van de regen in de drup
Tegen de natuurlijke processen in, wordt de kust tijdelijk beschermd met zandsuppleties, die vaak sneller dan we wensen door zandafslag weer in zee verdwijnen, zoals onlangs waarneembaar bij de Sinterklaasstorm. Een open Nieuwe Waterweg handhaaft het grootschalige zoetwaterverlies, geeft verzilting de ruimte en is er debet aan dat regio’s verstoken blijven van zoetwatergaranties. In plaats van de voorgenomen herijking van de landelijke zoetwaterverdeling, hanteert men de huidige afvoerverdeling van de grote rivieren als uitgangspunt. De Afsluitdijk wordt dan wel overslagbestendig, maar blijft verder onbeschermd liggen in een onafzienbare watervlakte. Voor de zoetwatervoorziening worden we afhankelijk van het IJsselmeer. Het onderhoud aan de Hondbossche zeewering is verwaarloosd en het fundament van de Oosterscheldekering wordt aangetast. Van een estuarium is geen sprake, de Kier gaat niet werken, het voortbestaan van de zoete scheepvaartcorridor Schelde-Rijn wordt bedreigd, de onbalans in de Westerschelde veroorzaakt zandverlies dat Antwerpen ondermijnt, de Rijnmond-Drechtsteden lopen aan twee zijden gevaar en de geplande noodberging Volkerak-Zoommeer is discutabel en marginaal. Ten slotte liggen een vierde verdieping van de Schelde, de bouw van een getijdencentrale in de Brouwersdam en het gedeeltelijk afbreken van de Deltawerken ten gunste van ‘natuurherstel’ op de loer. Het uitvoeren van het Deltaprogramma 2014 brengt Nederland van de regen in de drup. Plannen die zee en zout binnenhalen blijven ongewenst en zinloos bij een land dat grotendeels onder zeeniveau ligt.
Van draagvlak naar protest is een kleine stap
Tot nu toe hebben we slechts gepoogd om het tij te keren. Onze oproep “Overtuig dat het Deltaprogramma juist is of vaar een andere koers!” bleef onbeantwoord. Het vasthouden aan verkeerde afspraken leidt op termijn onherroepelijk tot hoofdpijndossiers en kapitaalvernietiging.
De voorgenomen ontpoldering van de Hedwige ontketende massaal protest. Op vergelijkbare wijze zal het besef doordringen dat het Deltaprogramma op de verkeerde leest is geschoeid en dan verdwijnt het vertrouwen in de overheid snel. Met waterveiligheid valt nu eenmaal niet te marchanderen.
Pakt de overheid de draad weer op?
‘Samen-werken met water’, de titel van de bevindingen van de Deltacommissie uit 2008, zou de rode draad moeten zijn van het Deltaprogramma om veiligheid, welvaart en natuur in balans te houden. Het huidige Deltaprogramma is echter vooral gebaseerd op consensus. Wordt het wachten op een progressief Deltaplan ooit beloond? De overheid moet dan wel bereid zijn zich te baseren op integrale afwegingen, op onderzoek, feiten en MKBA’s, want anders gaat Nederland alsnog al polderend onder water.
Klik hier om een blog in te sturen met een reactie op Wil Borm.
Klik hier om terug te keren naar het overzicht van Blogs.
Handig voor beginners
Ervaringen MKBA cursus
-
“De gevorderdencursus MKBA heeft mij een zeer welkome kennisverbreding en verdieping opgeleverd op het gebied van MKBAs. Een goede combinatie van theorie en praktijk onder deskundige leiding. De objectieve benadering met aandacht voor voordelen en nadelen van de methodiek was zeer waardevol.”
Rob van Gerwen (DNV GL)
-
“Al vaak liep ik er in mijn projecten tegen aan dat niet alle meerwaarde van het project in een (financiële) kosten-baten-analyse terugkwam. In de basiscursus MKBA leerde ik hoe ik deze meerwaarde ook een plek kan geven in de afweging tussen kosten en baten. Heel leerzaam en het smaakt naar meer, dus ik kom terug voor de vervolgcursus!”
Williette van Arendonk (Van Arendonk)
-
“Ik heb met veel plezier de gevorderdencursus MKBA gevolgd. De docenten bespraken op enthousiaste wijze de theorie en de problemen waar je tegenaan loopt bij de vertaling naar de praktijk. Ik voelde me uitgedaagd en de praktijkoefeningen vond ik zeer leerzaam. Het was een aangename verrassing dat de cursisten uit uitlopende disciplines kwamen. ”
Rik Froma (Haarlemmermeer)
-
“De cursus MKBA gaf mij een beter inzicht in wat een MKBA is en hoe deze (zelf) is toe te passen. De opzet van de cursus is erg prettig, persoonlijk en kleinschalig, waardoor er maximale aandacht is voor persoonlijke leerdoelen. Ook voor professionals in het sociale domein biedt de cursus prima inzichten en uitgangspunten”
Bert Peterse (Adviseur maatschappelijke ontwikkeling Peel en Maas)
-
“Wil je MKBA's beter begrijpen, beter weten hoe erop te anticiperen, als opdrachtgever een meer serieuze gesprekspartner zijn of zelf MKBA's uitvoeren? Dan is deze training een echte aanrader!”
Marieke Wiebing (Stichting Lezen & Schrijven)
-
“De basiscursus geeft op uitstekende wijze inzicht in de waarde van de MKBA. Een MKBA is het uitgelezen instrument om vooringenomen standpunten van bestuurders en ambtenaren te objectiveren en het helpt volksvertegenwoordigers, beter gemotiveerd hun keuzes te maken. Eigenlijk zou iedere volksvertegenwoordiger de cursus moeten doen”
Rene van der Linden (Raadslid Heemskerk)
-
“De basiscursus MKBA geeft een prima inzicht in het instrument. De cursus wordt gegeven door bevlogen experts en geeft informatie van de MKBA filosofie tot en met de praktijk. Aansprekende oefeningen en een interactief karakter geven een goede kijk in de MKBA keuken en dat smaakt naar meer”
Jos van Veen (Gemeente Den Haag)
-
“Na betrokken te zijn geweest bij een aantal MKBA’s had ik behoefte aan meer verdieping. De gevorderdentraining bood wat ik zocht. Het gebruik van de MKBA door politici en kritiek vanuit de wetenschap kwamen aan de orde. Er is veel ruimte voor vragen, discussie en actief oefenen. Ik heb nu duidelijk het gevoel meer boven de stof te staan dan voor de cursus.”
Michiel Nijboer (RHDHV)
-
“De basiscursus MKBA gaf - mede vanwege het feit dat ik reeds stevig in de MKBA werkzaam ben - niet alleen maar nieuws, maar op sommige vlakken was de aanscherping erg nuttig. Ook was het fijn een aantal eigen hersenspinsels bevestigd te zien worden. Dat betekent dan weer wel een hoop werk aan de winkel!”
Paul Siderius (Prorail)
-
“De Basiscursus MKBA heeft ruimschoots aan mijn verwachtingen voldaan door het hoge aantal trainers (5!) voor een kleine groep mensen. De flexibele indeling van de cursus bood ruimte voor discussie, waarbij ook het sociale domein ruim aan bod kwam. Door de afwisseling tussen uitleg, oefening en rust was prettig, waardoor de aandacht niet verslapte.”
Menko Busch (Sinzer)
-
“Een uitstekende en interessante cursus. Voor rekenkamers is de MKBA-methode ook ex post toepasbaar: wat waren de kosten en de baten van het beleid? En bij wie slaan die neer? Dankzij de cursus kan ik MKBA’s van anderen nu ook beter doorgronden.”
Sylvia van Leeuwen (Rekenkamer Utrecht)
-
“De cursus MKBA voor gevorderden is een verdieping voor deelnemers met reeds solide kennis van de MKBA. De cursus biedt handvaten om stakeholders mee te nemen in het proces van de MKBA. De interactie tussen theorie en praktijk en het ‘zelf aan de slag’-gehalte maken de cursus een goede basis voor adviseurs en beleidsmakers die nog een stapje verder willen. ”
Anne Nobel (Witteveen & Bos)
-
“Een top cursus! De wetenschap, de toepassing in de praktijk en het nut van MKBA’s werden in een notendop behandeld. Geen eenrichtingsverkeer. ‘Learning by doing’ stond tijdens de cursus helemaal centraal. De cursus heeft mij in z’n totaliteit goede kennis en vaardigheden geboden om de MKBA waaraan ik nu werk, beter uit te voeren!”
Narly Rambharos (Onderzoek en Statistiek gemeente Groningen)
-
“'Tijdens de basiscursus MKBA leer je de juiste vragen te stellen en zelf een MKBA berekening te maken. Ook zie je verschillende vormen van MKBA-light voorbij komen, erg leerzaam! Een zeer nuttige cursus, voor mensen zonder kennis van MKBA tot al een beetje ervaren MKBA’ers. Als je meer wilt weten over het instrument is deze cursus echt wat voor jou.'”
Ester van der Sterre (Corporatie Eigen Haard)
-
“Tijdens de gevorderdencursus heb ik de MKBA systematiek middels de aangeboden praktijkcasussen en rekenoefeningen meer eigen weten te maken. De weging van effecten, zoals gebruikt binnen de MKBA systematiek, biedt mij op professioneel vlak waardevolle handvatten ter begeleiding van klanten bij het nemen van investeringsbesluiten”
Merian Lelieveld (Hezelburcht Subsidieadviesbureau)
-
“Door de cursus is het containerbegrip 'MKBA' nu een stuk beter behapbaar geworden. Door de uitleg en de oefeningen kan ik nu MKBA's beter duiden en misschien voorzichtig er zelf één gaan opstellen. Verschillende experts komen aan het woord die elk hun eigen expertise inbrengen en dit alles heel laagdrempelig kunnen vertalen in toepasbare tips.”
Geeske van Asperen (NISB)
-
“Een prima cursus om de beginselen en de voor- en nadelen van MKBA te vernemen. Vooral de vele praktijkvoorbeelden en rekenoefeningen waren nuttig.”
Geert Draaijers (Commissie m.e.r.)
-
“Een inspirerende basiscursus gegeven door deskundigen uit praktijk en wetenschap. Dit smaakt naar meer.”
Roger Spitz (Gemeente Venlo)
-
“De basiscursus MKBA is erg interessant, en duidelijk is dat het hier niet om een standaard trucje gaat, maar om een échte vaardigheid! De discussie die het opstellen van een MKBA teweeg brengt maakt het tot een mooi instrument, waarvan je in deze cursus prima de basisbeginselen onder de knie krijgt!”
Bart Schalkwijk (KWR Research Institute)
-
“Van te voren was ik sceptisch over het in geld uitdrukken van maatschappelijke effecten. Maar door de cursus weet ik dat een MKBA veel meer is dan het berekenen van een prijskaartje. Door zelf in groepjes aan de slag te gaan met procesonderdelen en het berekenen van een MKBA, ervaar je wat nodig is voor een gedegen MKBA.”
Arwen Hoogenbosch (K2 Brabants Kenniscentrum Jeugd)
-
“Wat een leerzame cursus! We werden niet alleen snel door de theorie van ‘de’ MKBA geloodst, maar kregen ook een realistische doorkijk in de praktijk van het ambacht. Bovendien werden het nut én de beperkingen van een MKBA helder, en was er aandacht voor de communicatie hierover. En we konden oefenen, en daarbij alle denkbare fouten maken. ”
Mayan van Teerns (Gemeente Groningen)
-
“De MKBA basiscursus heeft mijn denken gescherpt over de wijze waarop je maatschappelijke effecten in beeld kunt brengen en vooral kunt vergelijken welke maatregelen effectiever zijn. De cursus is divers opgezet met een combinatie van theorie en praktijk en wordt gegeven door ervaren cursusleiders. Absoluut aan te raden wat mij betreft!”
Hilde van Slooten (Gemeente Delft)
-
“Tijdens de MKBA cursus heb ik goede handvatten gekregen om de maatschappelijke kosten en baten op een volwaardige manier naast de financiële afwegingen in beeld te krijgen. Een verademing in de discussie en het (groeps-)denken tot gevolg!”
Karin Peeters (Territoria)
-
“Een goede cursus met een bevlogen cursusleider die zeer boeiend weet te doceren. Praktische oefeningen die het geleerde direct in de praktijk brengen aan de hand van zeer herkenbare projecten. Cursus gaat goed de breedte in van het hele MKBA spectrum met als toetje de 'MKBA-light' die erg handig is voor kleine projecten.”
Wilbert van Veggel (Antea Group)
-
“Prima cursus, zeer aan te bevelen! Strak georganiseerd en een goede afwisseling tussen theorie en concrete toepassingen. Vier verschillende docenten droegen ook bij tot het levendige karakter van de cursus. Daarnaast een interessante groep van mede-cursusten uit alle delen en sectoren van het land”
Joost Frencken (AVANS Hogeschool)
-
“De MKBA-training was ontzettend leerzaam en de stof direct toepasbaar in mijn praktijk. Ik schrijf me direct in voor een vervolgcursus zodra die er is!”
Pascal Sijstermans (Sumcity Advisory)
-
“De MKBA basiscursus geeft een brede kijk in de keuken van het toepassen van een MKBA. Meerwaarde is ook dat de cursus door enthousiaste docenten uit de wetenschap en de praktijk wordt gegeven. Daarnaast is er veel ruimte voor vragen en discussie met elkaar, kortom zeer de moeite waard.”
Gabi van Duijnhoven (Provincie Zuid-Holland)
-
“De Basiscursus MKBA en de Gevorderdencursus MKBA hebben me veel inzicht gegeven in de wereld van MKBA's. ik ben te spreken over de diversiteit van deelnemers en de docenten. Een topcursus waarin ook kleinere groepsopdrachten werden behandeld die waardevol waren om bijvoorbeeld in te zoomen op MKBA's binnen het sociale domein”
Samira Louali (Hogeschool Zuyd)
-
“Door het volgen van de basiscursus MKBA heb ik een beter begrip gekregen van de methodiek en toepassingsmogelijkheden van een MKBA. Tijdens de cursus werden niet alleen de voordelen van een MKBA belicht, maar werd ook stilgestaan bij de beperkingen. In de cursus is een goede balans tussen theorie, praktijkvoorbeelden en oefeningen. ”
Frederike Zwenk (Ministerie van Veiligheid en Justitie)
-
“Wat me erg beviel aan de basiscursus is dat de complexe materie heel begrijpelijk en stapsgewijs werd uitgelegd, met een prettige mix tussen denken en doen/oefenen. Ik voelde me na de cursus en met de schat aan bruikbare informatie op de website voldoende uitgerust om zelf met mijn eerste MKBA’s in mijn werkpraktijk aan de slag te gaan.”
Clim van Daelen (Nierpatienten Vereniging Nederland)
-
“In een goede sfeer met veel interactie worden alle aspecten rond een mkba behandeld. De cursus is niet alleen gericht op rekenen en biedt een ‘bril’ om kosten en baten te betrekken bij keuzes rondom beleid en projecten. Erg compleet, gedegen en plezierig! Wij hebben de cursus gevolgd met een ‘delegatie’ vanuit control, beleid en kennismanagement.”
Ira Spannenburg (Gemeente Delft)
-
“De cursus was goed opgezet met veel deskundige inleiders. Wat me aansprak was de praktische opzet en de mogelijkheid om groepsgewijs aan de slag te gaan met deze weerbarstige materie.”
Jack Bergman (Avans Hogeschool)
-
“De MKBA-cursus bood mij handvatten om zelfstandig een MKBA uit te voeren. Daarbij waren de sprekers heel inspirerend. Mijn vingers jeuken om te beginnen!”
Sandra van Straaten (Medewerker Eigen Haard)
-
“De basiscursus MKBA geeft informatie, praktijkvoorbeelden én inzichten waaruit blijkt dat de MKBA een waardevolle bijdrage kan leveren in het besluitvormingstraject. Veel hangt hierbij af van het zorgvuldig doorlopen van het ‘MKBA –stappenplan’. De praktische tips, tools en rekenoefeningen uit de cursus heb ik dan ook als zeer nuttig ervaren. ”
Stan Rademakers (Kragten)
-
“De basiscursus MKBA heb ik met plezier gevolgd. Ik kwam om een betere kijk op dit instrument te krijgen. Dat is zeker gelukt. Er was een deskundig team van begeleiders die goed inspeelden op onze vragen en ons uitdaagden om actief mee te doen. Het heeft mij het inzicht geboden waar ik behoefte aan had.”
Henk Kuijpers (Gemeente Apeldoorn)
-
“Door enthousiaste bevlogen docenten met veel praktijkervaring wordt je meegenomen in de wereld van de MKBA’s. Een instrument dat toepasbaar is zowel in het fysieke als ook in het sociale domein. Met gedreven medecursisten en inspirerende werkvormen hebben we mogen proeven aan de verschillende mogelijkheden en toepassingen in de praktijk.”
Marleen Okma (JSO, kennis en adviesbureau sociaal domein)
-
“Het was een eyeopener om te leren dat de wortels van de MKBA in de filosofie liggen en niet in accountancy. Dat de kunst ‘m veel meer zit in helder redeneren, dan in rekenen. Met goede sprekers en een leuke groep deelnemers, bood de cursus een goed evenwicht tussen theorie en oefenen. De Basiscursus MKBA inspireert en smaakt naar meer. ”
Elmy Everaert (Eigen Haard)
-
“Door de cursus kan ik de MKBA beter plaatsen. De sprekers belichten de MKBA vanuit verschillende invalshoeken, afgewisseld en onderbouwd met voorbeelden en oefeningen uit de praktijk. Dat geeft mij handvatten om het toe te passen in (studenten)projecten”
Peter Schinkel (Docent InHolland)
-
“De opleiding legt een goede basis om gericht om te gaan met MKBA’s. Je leert dat het een prachtig instrument is om beslissingen te ondersteunen. De functie en het doel van de MKBA wordt duidelijk toegelicht en op een interactieve manier scherp gesteld. Enthousiaste lesgevers met kennis van zaken!”
Thomas Christiaens (Vlaamse Overheid)
-
“'Ik vond Niek Mouter (de cursusleider) een hele prettige en inspirerende spreker/trainer. Mooi hoe hij je meeneemt in zijn gedachtegang en de lessen die hij zelf heeft geleerd over MKBA. De andere trainers hebben allemaal hun eigen kracht, en drive, en dat maakt de cursus een heel boeiend en afwisselend samenspel.'”
Sylvana Rikkert (Lysias Group)
-
“Cursus is een goede inleiding voor geïnteresseerden in maatschappelijke kosten baten analyses voor alle domeinen. Helpt om deze beter te kunnen interpreteren en te gebruiken. Leuke praktijkvoorbeelden, oefeningen en vooral goede sprekers!”
Martje van Ankeren (Hogeschool van Amsterdam)
-
“De basiscursus biedt een mooie inkijk in de denkwijze en onderdelen van een MKBA. Je leert dat de MKBA meer inhoudt dan rekenen alleen (“60% nadenken, 20% rekenen en 20% presenteren”). Enthousiaste cursusleiders, betrokken medecursisten en veel mogelijkheden zelf te oefenen (vaardigheden en rollenspel)."”
Jenny Zonneveld (Onderzoek en Statistiek, gemeente Nijmegen)